Van der Val

Het onderstaande is een hypothese uit 2016 van Peter Valstar, eigenaar van deze website:

Alle Valstar’s stammen af van de stamvader Pieter Huijgensz VALSTAR (vanaf nu ‘PHV’). Tot voor kort kon alleen worden aangenomen dat PHV rond het jaar 1630 moet zijn geboren. De naam van zijn vrouw was onbekend. PHV kreeg in ieder geval zes kinderen:

  1. Huijg Pietersz Valstar, geb. ca. 1666, begr. 23 okt 1728, Naaldwijk (~ 62 jaar)
  2. Willem Pietersz Valstar, ged. 14 okt 1668, Naaldwijk, begr. 22 mrt 1737, Naaldwijk (~ 68 jaar)
  3. Trijntje Pietersdr Valstar, ged. 03 okt 1670, Naaldwijk, begr. 09 jun 1740, Naaldwijk (~ 69 jaar)
  4. Cornelis Pietersz Valstar, ged. 12 okt 1674, Naaldwijk, begr. 01 feb 1741, De Lier (~ 66 jaar)
  5. Claes Pietersz Valstar, ged. 14 jan 1678, Naaldwijk
  6. Barbara Pietersdr Valstar, ged. 05 jan 1681, Naaldwijk, begr. 17 jan 1733, Naaldwijk (~ 52 jaar)

De naam Valstar komt overigens pas voor het eerst voor bij het huwelijk van oudste zoon Huijg in 1690. Bij de doop van Huijgs eerste kind, Martijtje, werd de naam Valster vermeld. Ook broer Willem trad onder de naam Valstar in het huwelijk in 1694. In 1694 en 1695 kregen beide broers een zoon genaamd Pieter. Beiden gingen de boeken in onder de naam naam Valstar. In de periode erna werden de kinderen van de broers Huijg, Willem en Cornelis nagenoeg allemaal onder de naam Valster gedoopt. Van de 13 kleinkinderen van PHV die tussen 1697 en 1709 werden gedoopt kreeg er slechts één de naam Valstar, de anderen werden allen onder de naam Valster gedoopt.

Lidmaat(schap van de kerk)

Van PHV is in ieder geval bekend dat hij “20 october 1652 met belijdenis” is binnengekomen in de Naaldwijkse Nederlands Hervormde (gereformeerde) kerk, aldus geregistreerd in het register van lidmaten door predikant Ds. Japhta Vlitarpius. Achter de naam van PHV staat ook opgetekend dat hij op een zeker moment weer “vertrokken” is. Dat betekent dat PHV in ieder geval vóór het overlijden van Vlitarpius (in 1688) vertrokken moet zijn, naar het zich laat aanzien tussen 1658 en 1665. Daarnaast is er geen enkele andere Pieter Huijge die voor komt in het Naaldwijkse lidmatenregister. Het is niet ondenkbaar dat PHV werd uitgeschreven wegens vertrek naar Loosduinen om daar Leuntje Willems Vroeghop te huwen. Daar valt echter wel een kanttekening bij te plaatsen aangezien PHV vanaf 1668 tot en met 1681 zijn kinderen weer in Naaldwijk laat dopen.

Navraag bij de genealogische werkgroep Loosduinen (in 2020) leert echter dat de de predikant van de Abdijkerk (destijds Nederduits Gereformeerde kerk) van 1637 tot aan zijn dood in 1665 werkzaam is geweest. Het heeft even geduurd tot er een nieuwe predikant werd aangesteld, te weten Johannes Heinsius, van 1667 tot 1714. In de tussenliggende jaren werd er dus elders gedoopt, omdat er geen bevoegde was. Ook werd er soms niet eenvoudigweg niet gedoopt vanwege een conflict tussen ouders en de plaatselijke kerk.

Op 18 juli 1656 wordt in De Lier melding gemaakt van een lidmaat genaamd Pieter Huijgensz. uit Wateringen. Datzelfde jaar, nog geen drie maanden later, is diezelfde Pieter Huijgensz. getuige bij het huwelijk tussen Robbert Robbertsz. (van der Wilt) en Hester Cornelisdr. van der Valck. Het is onbekend of dit ‘onze’ Pieter Huijgensz. betreft.

Loosduinen

In de Loosduinse trouwboeken staat geregistreerd dat op 16 januari 1667 een zekere Pieter Huijgensz van der VAL met Leuntje Willems VROEGHOP trouwt. De naam ‘Pieter Huijgensz’ komt in ieder geval overeen met PHV. Ook de achternaam VAL toont opvallende gelijkenissen met VALSTAR. Daarnaast staat bij de vermelding aangetekend dat Pieter “met attestatie van Naeldwijck in date als boven” is. De betreffende datum kom ook overeen met de schatting wanneer de oudste zoon Huijg geboren zo moeten zijn. In die tijd trouwde men als de vrouw al zwanger was of ze werd het niet lang na de trouwdatum.

Huwelijk Pieter Huijgensz van der Val en Leuntje Willems Vroegop

DTB LS 1; Trouwboek; gereformeerd; Loosduinen, fol. 95; datum 16-01-1667; trouwinschrijving

Leuntje Willems Vroeghop

In het Loosduinen van de 17e eeuw is de familie Vroeghop geen onbekende. Leuntje, dochter van Willem, en Pieter Huijgensz laten naar het zich laat aanzien geen kinderen dopen in Loosduinen. In ongeveer twee decennia tijd zijn het echter de broers van Leuntje die voor flink wat nageslacht zorgen in Loosduinen, en ook vaak zijn zij getuige bij de doop van elkanders kinderen.

De kinderen en kleinkinderen van stamvader Willem Vroeghop:

  1. Jan Willemsz Vroeghop, ged. te Naaldwijk 25 april 1632, bij huwelijk ‘jongeman wonende te Loosduinen’, huwt op 11 oktober 1654 te Loosduinen met Jannetge Pieterse Bosman. Zij kregen samen in ieder geval één kind:
    1. Pieter Vroeghop, ged. 15 aug 1655, Loosduinen (Getuigen: Cornelis Jacobssen & Annitghe Pieterssen, sijn huijsvrouw & Simon Willemsen Vroeghop – laatstgenoemde is de broer van de vader)
  2. Leuntje Willemse Vroeghop, ged. te Naaldwijk 12 mei 1634, bij huwelijk ‘jongedochter wonende tot Loosduinen’, huwt op 16 januari 1667 Pieter Huijgensz van der Val, jongeman wonende tot Naaldwijk, met attestatie van Naaldwijk.
  3. Simon Willemsz Vroeghop, jongeman van Naaldwijk, wonende te Loosduinen, huwt op 21 januari 1660 te Loosduinen met Geertie Cornelis van Suijderwegh, jongedochter van Loosduinen. Zij komen ook voor in het Loosduinse Lidmatenregister (fol. 247). Zij krijgen samen minstens zeven kinderen:
    1. Cornelis Vroeghop, ged. 25 dec 1660, Loosduinen (Getuigen: Neeltie Arends, de grootmoeder van het kint & Arend Doessen van der Gaegh)
    2. Johannes Vroeghop, ged. 11 apr 1662, Loosduinen (Getuigen: Cornelis Wilhelmsen Vroeghop, broeder van de vader & Barber Cornelis, de moeder van de vader in plaetse van Appollonia Willems Vroeghop der vaders suster)
    3. Dirk Simonsz Vroegop, ged. 23 nov 1664, Loosduinen (Getuigen: Neeltie Arijens, grootmoeder & Cornelis Dirckssen, de halve broeder van de moeder)
    4. Willem Vroeghop, ged. 20 dec 1667, Loosduinen (Getuige: Barber Cornelis)
    5. Trijntje Vroeghop, ged. 18 okt 1671, Loosduinen (Getuigen: Cornelis Dirckse & Neeltie Ariens)
    6. Arent Vroeghop, ged. 27 jan 1675, Loosduinen (Getuige: Ariaentie Dirckx)
    7. Arent Vroeghop, ged. 19 april 1676, Loosduinen (Getuige: Neel Arents)
    8. Claes Vroeghop, ged. 4 jun 1679, Loosduinen (Getuige: Marij Willems)

    Simon hertrouwt met Annetie Hendrickx van Beeck in oktober 1681 te Loosduinen.

  4. Cornelia Willemse Vroeghop, ged. te Loosduinen 11 september 1639, jongedochter geboortig en woonachtig tot Loosduinen, huwt op 6 juni 1666 Cornelis Jansz van Bohemen, jongeman, eveneens geboortig en woonachtig tot Loosduinen. Cornelia huwt op 21 december 1687, dan inmiddels weduwe, Arie Claasse van Rijn, weduwnaar afkomstig van Stompwijk.
  5. Marij Willems Vroeghop, ged. te Loosduinen 19 april 1676, dochter van Wilhem Floris en Barbara Cornelis. Komt tevens als getuige bij geboorte van haar neefje Claes.
  6. Cornelis Willemsz Vroeghop, ged. 16 mei 1644, jongeman tot Loosduinen, aldaar woonachtig, huwt op 15 juni 1664 Pieternelle Claes van Nieroperhout, jongedochter van Loosduinen en aldaar woonachtig. Cornelis en Pieternelle lieten samen in ieder geval zeven kinderen dopen:
    1. Cornelis Vroeghop, ged. 10 aug 1664, Loosduinen (Getuige: Geertie Cornelis – de schoonzus van vader en moeder)
    2. Gerritie Vroeghop, ged. 5 jul 1665, Loosduinen (Getuige: Sijmon Willemssen Vroeghop – broer van de vader)
    3. Cornelia Vroeghop, ged. 6 nov 1667, Loosduinen (Getuige: Aeghie Pieterse)
    4. Claes Vroeghop, ged. 15 dec 1669, Loosduinen (Getuige: Simon Willemse & Aechie Pieters)
    5. Elisabeth Vroeghop, ged. 17 feb 1675, Loosduinen, ovl. vóór 1679 (Getuige: Aechie Pieters)
    6. Cornelia Vroeghop, ged. 3 mei 1676, Loosduinen (Getuige: Aechie Pieters)
    7. Elisabeth Vroeghop, ged. 4 jun 1679, Loosduinen (Getuige: Neel Arents)
  7. Appollonia Willemse Vroeghop, wordt genoemd als zuster van de vader bij de doop van Simon’s zoon Johannes (1662).
  8. Wilhem Vroeghop, ged. 10 februari 1647 te Loosduinen.
  9. Jacobus Vroeghop, ged. 24 december 1651 te Loosduinen.

De moeder van Leuntje Willemse Vroeghop

Het moge duidelijk zijn dat Leuntje’s vader de naam Willem draagt. Maar hoe heet de moeder? Bij de doop van Simon’s zoon Johannes (1662) zijn opvallende getuigen vermeld: “Cornelis Wilhelmsen Vroeghop, broeder van de vader & Barber Cornelis, de moeder van de vader in plaetse van Appollonia Willems Vroeghop der vaders suster”. Daarmee kan worden vastgesteld dat Simon en Cornelis broers zijn, dat er nog een zus was genaamd Appollonia, maar belangrijker nog de vermelding van de moeder van het gezin en vrouw van Willem Vroeghop; Barber Cornelis.

Terug naar Pieter Huijgensz Valstar

Er vanuit gaande dat Pieter Huijgensz van der Val en Pieter Huijgensz Valstar één en dezelfde persoon zijn, moeten de kinderen uitkomst bieden. Zoals bekend was het gangbaar om het eerste kind, indien van het mannelijk geslacht, te vernoemen naar de vader van de vader. In dit geval Huijg, welke overlijdt in 1728 te Naaldwijk. Helaas zijn er bij alle dopen van de kleinkinderen van PHV geen getuigen vermeld.

Indien ook het tweede kind van het mannelijk geslacht is, is het gangbaar hem te vernoemen naar de vader van de moeder. Dit is bij PHV het geval en het kind draagt de naam Willem (1668, Naaldwijk), vernoemd naar Leuntje’s vader Willem Vroeghop.

Het derde kind van PHV is van het vrouwelijke geslacht en draagt de naam Trijntje (1670, Naaldwijk). Ook geen onbekende in de familie Vroeghop. Leuntje’s broer Simon geeft zijn eerstgeborene dochter dezelfde naam. Maar gezien het de eerste dochter van het gezin is, is het niet uitgesloten dat de moeder van Pieter Huijgensz dezelfde naam draagt.

Het vierde kind van het gezin is van het mannelijk geslacht en krijgt de naam Cornelis (1674, Naaldwijk). Ook die naam is geen onbekende binnen de familie Vroeghop, maar het is natuurlijk ook niet uitgesloten dat ook binnen de familie van Pieter Huijgensz van der Val/Valstar de naam Cornelis vaker voorkwam. In ieder geval weten we dat Leuntjes broer de naam Cornelis droeg en dat zowel broer Cornelis als Simon beiden een kind de naam Cornelis gaven.

Het vijfde kind is wederom van het mannelijk geslacht en krijgt de naam Claes (1678, Naaldwijk). De naam Claes komt in ieder geval voor in het gezin van Leuntje’s broer Cornelis.

Het zesde kind is van het vrouwelijk geslacht en draagt de naam Barber (1681, Naaldwijk). De tweede dochter van het gezin is vernoemd naar de moeder van Leuntje; Barber Cornelisse.

Lidmaten

Zoals eerder vermeld staat vast dat Pieter Huijgensz in 1652 met attestatie binnenkomt in Naaldwijk. Tevens staat daarbij aangetekend dat hij op een zeker moment weer vertrekt. Mogelijkerwijs vlak vóór 1667 om Leuntje te huwen in Loosduinen. De tweede zoon Willem Pietersz wordt op 14 oktober 1668 gedoopt in Naaldwijk. Verder onderzoek in Loosduinen wordt bemoeilijk omdat doop- en trouwgegevens van vóór 1637 ontbreken. Datzelfde geldt helaas voor begrafenissen vóór 1742. Ook lijkt er een gat te zijn in het doopboek van de Nederlands Hervormde gemeente tussen oktober 1665 en oktober 1667. Het doopboek wordt op folie 31 hervat met: “Naemen der kinderen die sedert mijn dienst in de Kercke van Loosduinen beginnende den 31 july a 1667, gedoopt zijn.” Deze periode kan belangrijk zijn voor het onderzoek naar de oudste zoon van Pieter Huijge, Huijgh.

Van der Val tot Valstar/Valster

Van oudsher betekent het ‘van der’ in achternamen over het algemeen dat de naamgever afkomstig of woonachtig was in of bij de specifieke plaats in de achternaam. Denk bijvoorbeeld aan Van der Vaart, Van der Poel of van der Plas. Naamgevers die stuk voor stuk bij een watergebied woonachtig waren.

Hoe wordt een Van der Val dan een Valster? Een vrij eenvoudige verklaring valt te lezen op de website van het Meertens Instituut (Onderzoek en documentatie van Nederlandse taal en cultuur):

“Het Friese suffix -stra is ontstaan uit de inwoneraanduiding -ster (< -sater = ‘zitter, bewoner’), die in de tweede naamval meervoud met een -a werd verbogen (vgl. -a). De naam van de in 1475 vermelde Peter Kamstera betekent waarschijnlijk ‘Peter van de bewoners van een plaats (huis) De Kamp’. Hoewel -ster nog steeds fungeert bij plaatsnaamafleidingen (een Damster is een inwoner van Appingedam), werd -stra in achternamen door het in onbruik raken van de -a-verbuiging in het Fries niet meer als zodanig begrepen. Toch werden er bij de massale naamsaanneming in 1811 nog veel familienamen mee gevormd. Een inwoner van Pean, bij Grouw, liet toen bijvoorbeeld de naam Peenstra vastleggen. Anderen koppelden -stra echter aan voornamen, zoals de zoon van Rienk Pybes die op basis van het patroniem van zijn vader de naam Pijpstra aannam. Weer anderen maakten er een soort beroepsnaam van, zoals een molenaar die de naam Wiekstra aannam.”

Ook de uitspraak kan een rol spelen. Een Van der Val kan in de volksmond natuurlijk snel een Val’ster genoemd worden.

Een belangrijke aantekening bij deze theorie is dat van de 18 kinderen die de drie zoons van Pieter Huijgensz (Valstar) bij elkaar hadden, er 13 als ValSTER en 5 als ValSTAR staan ingeschreven in de Westlandse DTB-boeken.

Val
De Val zou daarom een afgeleide zijn van een plaats of gebied dat gedeeltelijk ‘Val’ bevat. Het aantal plaatsen in Zuid-Holland is echter gering. Valkenburg komt in aanmerking, maar de afgeleide daarvan is mogelijkerwijs Van der Valk.

Een andere mogelijke verklaring voor de naam is mede te danken aan de mens en een natuurfenomeen. Een diepe kreek of plas die ontstond naar een dijkdoorbraak of dijkval werd een valput genoemd. Nabij Terneuzen is er zelfs een buurtschap dat de naam Val draagt. Gezien de flinke aantallen dijkdoorbraken in het oude Westland kan dit een verklaring zijn. Een Val kan ook een verwijzing zijn naar een kleine vallei, of dieper gelegen gebied. Een iets minder voor de hand liggende, maar zeker geen ondenkbare verklaring.

Ster
Andere familienamen die veel in de regio Westland, Den Haag en Rotterdam voorkomen zijn bijvoorbeeld (van) Kester, Knoester of Heijster, allemaal eindigend op STER. Overigens net als de Westlandse plaatsen Monster en Westerlee.

Conclusie

Hoewel het nooit met volledige zekerheid is vast te stellen, vertoont Pieter Huijgensz van der Val opvallend veel gelijkenissen met Pieter Huijgensz Valstar. Niet alleen in de naam, maar ook in reispatroon en vernoemingen van de kinderen. Alles afwegende kan er worden aangenomen dat Pieter Huijgensz van der Val en Pieter Huijgensz (Valstar), zoals wij PHV uit de stamboeken van V. Ph. Valstar (1953), Leendert Valstar (1978) en Fulps Vincentinus Valstar (2002) kennen, één en dezelfde persoon zijn.

Dit alles neemt niet weg dat Pieter Huijgensz uit den vreemden afkomstig zou kunnen zijn. De periode tussen 1620 en 1680 wordt in het Westland gekenmerkt door buitengewone infrastructurele en bouwprojecten. In 1644 laat Prins Frederik Henderik de Vaart graven en de Nieuweweg tussen Loosduinen en Honselersdijk. Ook het paleis Honselersdijk met bijbehorende tuinen wordt in deze periode gebouwd. Tevens wordt er vanuit de haven van Naaldwijk een brede vaart gegraven richting de Waalbrug, met de Oranjesluis in Maasdijk. Ook de waterverbinding tussen de Gantel en Maassluis wordt in deze periode verbeterd en verbreed. Door de overvloed aan werk trekken veel werknemers van buitenaf naar het Westland.